การวัดผลและประเมินผลเป็นส่วนหนึ่งของการสอน  และเป็นส่วนสำคัญที่ผู้สอนจะแสวงหาแนวทางให้การเรียนการสอนประสบความสำเร็จเพื่อให้ผู้เรียนบรรลุตามจุดประสงค์    ที่ตั้งไว้   ผู้สอนจะต้องรู้ความสามารถของผู้เรียน  และข้อบกพร่องของผู้เรียนโดยอาศัยกระบวนการของการวัดผลและประเมินผลการศึกษา ดังนั้นในการจัดการศึกษาจึงต้องดำเนินการให้ครบองค์ประกอบสำคัญ 5 ประการ  ดังนี้ 
      1. ปรัชญาการศึกษา (Education  Philosophy) เป็นสิ่งที่กำหนดเป้าหมาย หรือทิศทางของการศึกษาว่าต้องการให้เกิดผลหรือคุณภาพเช่นไรแก่ผู้เรียน  หรือต้องการให้ผู้เรียนมีลักษณะอย่างไร
      2.   หลักสูตร (Curriculum) เป็นสิ่งกำหนดคุณลักษณะผู้เรียนที่จะบรรลุเป้าหมายที่ต้องการจะต้องมีคุณสมบัติ  คุณภาพอย่างไร  และต้องเรียนรู้สิ่งใด
      3.   การสอน (Teaching) เป็นกระบวนการที่ชักนำ ปลูกฝังให้ผู้เรียนเกิดคุณสมบัติมีคุณภาพและเรียนรู้ตามหลักสูตรกำหนด  เพื่อจะนำไปสู่เป้าหมายที่ต้องการ  โดยใช้วิธีสอนและจิตวิทยาเป็นเครื่องประกอบ
      4.  การประเมินผล (Evaluation)ป็นกระบวนการพิจารณาตีราคาหรือตรวจสอบคุณภาพของผู้เรียนว่าบังเกิดคุณลักษณะต่าง ๆ ตามที่ กำหนดมากน้อยเพียงใด
      5.  การวิจัย (Research) เป็นกระบวนการหาความจริงหรือสาเหตุของปัญหาต่าง ๆ โดยวิธีทางวิทยาศาสตร์ อันเป็นแนวทางนำไปสู่ความเปลี่ยนแปลงปรับปรุงหลักสูตรการเรียนการสอนและการประเมินผลต่อไป

ความสัมพันธ์ขององค์ประกอบทั้ง 5 ประการ  ในการจัดการเรียนการสอนสามารถแสดงเป็นแผนภาพได้ดังนี้

 

แผนผังองค์ประกอบของการจัดการศึกษา
ที่มา : ไพศาล  หวังพานิช  2518 : 21

 

     องค์ประกอบทั้ง 5 ประการ ดังกล่าวมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันเป็นลูกโซ่  คือ เมื่อมีปรัชญาหรือเป้าประสงค์ ก็จะมีหลักสูตรเพื่อกำหนดลักษณะกิจกรรมการเรียนการสอน  เทคนิควิธีการสอน  สื่อการเรียนการสอน เพื่อให้ผลที่ได้สอดคล้องกับปรัชญาหรือเป้าประสงค์นั้น  จากนั้นก็มีการวัดผลและประเมินผล  การวิจัยตามมา ถ้าปรัชญาเปลี่ยน  หลักสูตร  การสอน  การวัดผลประเมินผล  การวิจัยก็จะเปลี่ยนตามไปด้วย  เราจึงไม่สามารถแยกหลักสูตร  การเรียน การสอน และการวัดผลประเมินผลออกจากกันได้ ดังนั้นการวัดผลและประเมินผลการเรียน  การสอนจึงเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนการสอน ไม่ว่าจะเป็นการเรียนการสอนในระดับใดหรือวิชาใดก็ตามการวัดผลและการประเมินผลจะเป็นเครื่องมืออย่างหนึ่งที่จะช่วยพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนในระดับนั้นหรือในวิชานั้น