การสังเกต  เป็นเครื่องมือวัดผลชนิดหนึ่งที่ผู้ทำหน้าที่ในการวัดใช้ประสาทสัมผัสเป็นเครื่องมือ
            ในการเรียนการสอนสิ่งที่ครูจะสังเกตผู้เรียนคือ  ผลงาน และพฤติกรรมของผู้เรียน  เช่น สังเกตพฤติกรรมของผู้เรียนในขณะที่เรียนว่ามีความสนใจในบทเรียนเพียงไร  มีความขยันหมั่นเพียรหรือไม่  ให้ความร่วมมือในการทำงานกลุ่มมากน้อยแค่ไหน  เป็นต้น
            ประเภทของการสังเกต
                   การสังเกต  มีการแบ่งประเภทออกเป็นหลายอย่าง  โดยยึดเกณฑ์หรือลักษณะที่ใช้แบ่งดังนี้
            1. แบ่งตามการเข้าร่วมในการสังเกต  สามารถ แบ่งการสังเกตออกเป็น 2 ประเภท   ได้แก่
                1.1 การสังเกตแบบมีส่วนร่วม  หมายถึง  การสังเกตที่ผู้สังเกตเข้าไปอยู่ร่วมใน    กิจกรรมต่าง ๆ ซึ่งจะทำให้ได้รายละเอียดหรือข้อมูลที่แน่นอน  ถูกต้องชัดเจน 
                1.2 การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม  หมายถึง  การสังเกตที่ผู้สังเกตไม่ได้เข้าไปร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ  แต่คอยเฝ้าดูอยู่ห่าง ๆ สามารถที่จะจดบันทึกรายละเอียดของสิ่งที่ต้องการสังเกตได้
            2. แบ่งตามการวางโครงสร้างการสังเกต  แบ่งได้ 2 ประเภท คือ
                2.1 การสังเกตแบบไม่มีโครงสร้างล่วงหน้า (Unstructured  Observation)     เป็นการสังเกตที่ไม่มีการกำหนดเรื่องราว  หรือพฤติกรรมใดไว้ล่วงหน้า  เป็นการสังเกตอิสระไม่มีการควบคุมเครื่องมือเครื่องใช้ 
               2.2  การสังเกตแบบมีโครงสร้างล่วงหน้า (Structured  Observation) เป็นการกำหนดเรื่องราว  หรือขอบเขตของพฤติกรรมใดไว้ล่วงหน้า  ผู้สังเกตจะกำหนดสถานการณ์ในการสังเกตให้เป็นมาตรฐานเดียวกัน  ทุกคนที่ถูกสังเกตจะถูกจัดให้อยู่ในสถานการณ์แบบเดียวกัน 
              องค์ประกอบของการสังเกต
              การสังเกตจะได้ผลดีหรือไม่  ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบเหล่านี้คือ
              2.1 ความตั้งใจ (Attention) การสังเกตจะได้ผลดีถ้าผู้สังเกตมีความตั้งใจจริงและสนใจเฉพาะเรื่องที่กำลังสังเกต  รวมทั้งพยายามตัดอคติหรือความลำเอียงต่าง ๆ ออกไป
              2.2 ประสาทสัมผัส (Sensation) ได้แก่ประสิทธิภาพและความเฉียบคมของประสาทสัมผัส  การสังเกตควรสังเกตในขณะที่สภาพประสาทสัมผัสของผู้สังเกตดีพอ 
              2.3 การรับรู้ (Perception) การรับรู้ของผู้สังเกตขึ้นอยู่กับประสบการณ์และความสามารถของผู้สังเกต  ผู้ที่มีประสบการณ์และมีความรู้เกี่ยวกับเรื่องที่สังเกตย่อมจะรับรู้และสามารถทำความเข้าใจกับเรื่องที่สังเกตได้ดี           
              หลักการสังเกต
                      การสังเกตเป็นวิธีการที่จะช่วยให้ได้ข้อมูลเกี่ยวกับตัวบุคคลที่เชื่อถือได้นั้น  ต้องมีกระบวนการในการดำเนินการ  โดยยึดหลักดังนี้
            1. มีจุดมุ่งหมาย  ผู้สังเกตต้องทราบว่าจะสังเกตพฤติกรรมในเรื่องใด  พร้อมทั้งต้องแจกแจงการแสดงออกของพฤติกรรมนั้นให้ละเอียดครอบคลุมทุกแง่มุม
            2. การรับรู้รวดเร็ว  ผู้สังเกตสามารถมองเห็นพฤติกรรม  หรืออาการที่เด็กแสดงออกมาได้อย่างรวดเร็ว 
            3. สังเกตหลายคนหรือหลายครั้ง  จะทำให้ผลการสังเกตที่ได้เชื่อถือได้สูง
            4. สังเกตให้ตรงความจริง  คือพยายามสังเกตให้ได้พฤติกรรมการแสดงออกที่เป็น      ธรรมชาติแท้จริงให้มากที่สุด 
            5. มีการบันทึกผล   เพื่อจะทำให้ข้อมูลไม่ผิดพลาดคลาดเคลื่อน วิธีบันทึกผลการสังเกตอาจมีสัญลักษณ์แทนข้อความยาว ๆ
            การใช้การสังเกต
                      สิ่งที่จะต้องพึงระวังในการสังเกต มีดังนี้                
            1. ผู้สังเกตจะต้องมีความพร้อมก่อนที่จะลงมือสังเกต 
            2. ผู้สังเกตต้องมีความแม่นยำและรู้รายละเอียดเกี่ยวกับพฤติกรรมการแสดงออกครบถ้วน
            3. พยายามเจาะจงไปที่พฤติกรรมที่ต้องการจะสังเกตด้านใดด้านหนึ่งเพียงด้านเดียว
            4. ต้องกระทำโดยแนบเนียน  เพื่อให้เกิดลักษณะที่เป็นธรรมชาติหรือเป็นประจำตามปกติ
            5. ต้องเลือกวิธีจดบันทึกผลการสังเกตที่เหมาะสม 
            6.  ควรวางแผนเพื่อเลือกแบบและกำหนดวิธีการที่เหมาะสม 
            7. ช่วงเวลาที่ใช้การสังเกตจะยาวนานเพียงใดขึ้นอยู่กับความเหมาะสมกับพฤติกรรมที่สังเกต  และสภาวะเชิงเหตุการณ์
            8. การสังเกตที่ดี สามารถหาวิธีตรวจสอบความเชื่อมั่นของผลการสังเกตนั้นได้ด้วย
            9. ควรระวังในเรื่องอารมณ์  แรงจูงใจ  อคติ  สภาพทางสังคม  สภาพทางร่างกาย
            เครื่องมือที่จะใช้ประกอบการสังเกต
                      ในการสังเกตผู้สังเกตจะต้องใช้เครื่องมือประกอบการสังเกต  ดังนี้
            1. แบบสำรวจรายการ  (Checklist) เป็นรายการที่กำหนดไว้เกี่ยวกับพฤติกรรมที่ต้องการให้กระทำ  หรือวิธีการที่มีจุดประสงค์ว่าจะให้ทำตามนั้น  การใช้แบบสำรวจเป็นการกำหนดเป็นน้ำหนักคะแนนว่า  ได้  หรือ  ไม่ได้  ถ้าผ่านหรือได้แสดงว่าผู้ปฏิบัติได้กระทำตามรายการนั้นถูกต้อง  แต่ถ้า  ไม่ได้  ก็แสดงว่าทำไม่ถูกต้องดังตัวอย่าง

จุดประสงค์ : เลือกซื้ออาหารกลางวันรับประทานสำหรับตนเองได้
คำชี้แจง       จงทำเครื่องหมาย / ลงในช่องที่เหมาะสมทางด้านขวามือ

           

เลขที่	ชื่อ	ความคิดริเริ่ม			ความสมดุล			การระบายสี			ความสะอาด
		3	2	1	3	2	1	3	2	1	3	2	1
1 2 3	…………………………… …………………………… ……………………………	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …	… … …

                 2.2 เปรียบเทียบแบบมาตราส่วนประมาณค่า  ตัวอย่าง  เช่น
            แบบประเมินการสอน

การเตรียมการสอน

เทคนิคการสอน

          4. การบันทึกเรื่องราว(Anecdotal  record)   ดังตัวอย่าง  เช่น