จิตวิทยากับการกีฬาเพื่อความเป็นเลิศ
นักกีฬาและผู้ฝึกสอนทุกคนปฏิเสธไม่ได้ว่า จิตใจ ความคิด และอารมณ์ สัมพันธ์กับความสามารถในการเล่นและการแข่งขันกีฬา และในทางกลับกันที่ว่าความสามารถทางการกีฬาก็มีผลต่อจิตใจ กระบวนความคิด การรับรู้ตนเองและแรงจูงใจในการเล่นและพัฒนาความสามารถทางการกีฬา ความสัมพันธ์จึงเป็นแบบ 2 ทาง (Interrelationship) แ ละควรได้รับการพัฒนาในสัดส่วนที่เหมาะสมเพื่อการพัฒนาความสามารถอย่างเต็มศักยภาพของนักกีฬา
การพัฒนาความสามารถในการเล่นกีฬาให้ได้สูงสุด ขึ้นอยู่กับ 3 องค์ประกอบที่มีความส ำคัญและสัมพันธ์กันด ังต่อไปนี้
1. สมรรถภาพทางกายและทักษะ ( Physical fitness and sports skills)
2. จิตใจ (Phsycological skills)
3. สิ่งแวดล้อม (Situational / Environ mental factors)
องค์ประกอบทั้ง 3 นี้มีผลต่อ คุณภาพและการพัฒนาความสามารถการกีฬาหากขาดอย่างอย่างใดอย่างหนึ่งจะทำให้การพัฒนาความสามารถมีขีดจำกัด
1. องค์ประกอบทางกาย (Physical) ซึ่งเป็นองค์ประกอบที่มีความสำคัญ และจำเป็นที่สุดในการพัฒนาความสามารถในก ารเล่นให้ได้ดีที่สุดประกอบด้วย
1.1 สัดส่วนและรูปร่างที่เหมาะสมกับ ชนิดกีฬาหรือตำแหน่งการเล่น
1.2 สมรรถภาพทางกาย ที่รวมทั้งสม รรถภาพทางกายทั่วไปและเฉพาะกีฬาหรือแม้แต่ตำแหน่งการเล่น น อกจากนี้ชนิดและลักษณะของสมรรถภาพของกล้ามเนื้อและของร่างกายเฉพาะกีฬาด้วย
1.3 ทักษะกีฬาเป็นความสามารถและประสบการณ์ที่รวมไว้ทั้งกลวิธี ( Techniques) กลยุทธ (Tactic) ในการเล่นกีฬา
2. องค์ประกอบทางจิตใจ (Mental) ซึ่งหมายถึงแรงจูงใจระยะยาว ความเชื่อมั่น ความคิด ความพยายาม อารมณ์ ซึ่งรวมเรียกกว่าการมีสมรรถภาพทางจิตที่แข็งแกร่งหรือที่เรียกว่าใจสู้ (Mental tougheness) ซึ่งประกอบด้วยความรู้สึกตัว (Self-awareness) แ ละความสามารถในการควบคุมตัวเองหรือเรียกอีกอย่างว่าการมีวินัยทางใจ (Mental discipline) ท ั้งในการฝึกซ้อม และแข่งขันที่มีความกดดันสูง ตลอดชีวิตการเป็นนักกีฬา
แม้ว่าการพัฒนาความสามารถทางกายของนักกีฬาจนเต็มศักยภาพมีความสำคัญและจำเป็นที่สุด แต่การนำความสามารถหรือศักยภาพมีความจำเป็นมากกว่าความสามรถทางจิตเป็นปัจจัยที่สำคัญในการควบคุมความคิด อารมณ์ ความรู้สึก การรับรู้ตนในด้านต่างๆ ทำให้สามารถควบการเล่นทางกายหรือแข่งขันกีฬาได้เต็มศักยภาพที่แท้จริงหรือมากกว่า
3. องค์ประกอบทางสิ่งแวดล้อม ( Environment) ที่มีผลต่อการ พัฒนความสามารถทางกายของนักกีฬา ประกอบด้วย
3.1 องค์ประกอบทางสังคมและสิ่งเอื้อในการพัฒนาความสามารถในการ เล่นกีฬา เช่น การให้ความช่วยเหลือในการฝึกซ้อม เช่น อุปกรณ์ สนาม เครื่องแต่งกาย เงินสนับสนุน และเครื่องอำนวยความสะดวกอื่นๆ
3.2 องค์ประกอบทางบุคคลที่เกี่ยวข้องกับความสามารถในการเล่นกีฬาของนักกีฬา เช่น บุคคลใกล้ชิดกับนักกีฬา ค ู่ครอง ห ากเป็นนักกีฬาเด็กรวมถึงพ่อ แ ม่ แ ละองค์กรกีฬาคือ ผ ู้จัดการทีมเพื่อนร่วมทีมและที่สำคัญที่สุด ค ือ โ ค้ชผู้ที่มีผลโดยตรงทั้งความสามารถในการเล่นกีฬาของนักกีฬา และทัศนคติต่อการกีฬา
สิ่งแวดล้อมเป็นองค์ประกอบสุดท้ายที่มีอิทธิพลต่อความสามารถในการเล่นกีฬาเพราะเมื่อร่างกายและจิตใจพร้อม แต่สิ่งแวดล้อมภายนอก อื่นๆ ไม่พร้อมอาจทำให้ผลการเล่นออกมาไม่แน่นอนหรือไม่คงที่ได้ เช่น ในกีฬายิมนาสติก แม้ว่าจะฝึกซ้อมมาอย่างดี แต่เมื่อถึงเวลาแสดงจริง คานบาร์เดี่ยวลื่นกว่าที่เคยใช้ในฝึกซ้อม เมื่อรวมกับอากาศร้อน จัดจะทำให้เหงื่อออกมากทำให้มือลื่นหยุดได้อาจทำให้การเล่นออกมาไม่ดี เท่าที่เคยฝึกซ้อม หรือไม่ได้รับการสนับสนุน ทั้งสนามอุปกรณ์เงินช่วยเหลือ หรือ เงินการช่วยเหลืออื่นๆ หรือไม่ให้โอกาสในการใช้ความสามารถ ก็อาจทำให้การพัฒนาความสามารถเป็นได้ยาก ที่สำคัญคือ โค้ช หากไม่สามารถวิเคราะห์ วิจารณ์หาทางแก้ไขได้การพัฒนาย่อมเป็นไปได้ช้า
ความเข้าใจว่าทักษะและสมรรถภาพทางจิตเกิดขึ้นได้เองจากประสบการณ์ ซึ่งความเข้าใจผิดนี้มีความเป็นไปได้ เพราะมนุษย์มีการเรียนรู้ มีการปรับตัวแต่การเรียนรู้หรือทักษะที่เกิดเองนั้นนั้นผิดหรือถูก ดีหรือไม่ดี ควบคุมไม่ได้ ซึ่งถ้าเปรียบเทียบกับการฝึกทักษะทางกาย หากปล่อยให้เล่นเอง ผู้เล่นมีทักษะนั้นๆ ได้แต่การเรียนรู้ทักษะนั้นอาจจะผิดหรือถูก หรืออาจเกิดข้อจำกัดในการพัฒนาทักษะต่อไป หรืออาจเกิดการบาดเจ็บได้ ซึ่งเช่นเดียวกับการฝึกทางจิตใจ ต้องมีการฝึกอย่างถูกต้อง และเป็นระบบจึงจะให้ผลดีที่สุด
|
