การวัดการกระจาย (Measures  of  Variability)
           เป็นการหาค่าสถิติที่ใช้วัดการกระจายของคะแนนในกลุ่มเพื่อบอกให้ทราบว่าความสามารถของผู้เรียนในกลุ่มแตกต่าง
กันมากน้อยแค่ไหนถ้าการวัดการกระจายมีค่ามากแสดงว่าคะแนนของเด็กกลุ่มนั้นกระจายมาก และถ้าการวัดการกระจายมีค่า
น้อย แสดงว่าคะแนนของเด็กกระจายน้อย ถ้าการวัดการกระจาย มีค่าเป็น  “ 0 ”   แสดงว่าเด็กกลุ่มนั้นมีคะแนนไม่กระจายหรือ
ทุกคนได้คะแนนเท่ากัน  วิธีวัดการกระจายที่นิยมใช้มี 3 ชนิด
          1.   พิสัย  (Range) สัญลักษณ์ที่ใช้  คือ    R
          2.   ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (Standard  Deviation) สัญลักษณ์ที่ใช้คือ  S.D.  หรือ   S
          3.   ความแปรปรวน (Variance) สัญลักษณ์ที่ใช้  คือ   V
          พิสัย         เป็นวิธีการวัดการกระจายที่ง่ายที่สุดหาได้จากความแตกต่างระหว่างคะแนนสูงสุดกับคะแนนต่ำสุด
                           ของข้อมูล ดังสมการ
                           พิสัย  =  คะแนนสูงสุด  -  คะแนนต่ำสุด
          ตัวอย่าง   นักเรียน  2  กลุ่ม  กลุ่มละ  20 คน   สอบได้คะแนนดังนี้       
                            กลุ่มที่ 1    5,6,7,7,9,3,8,10,8,7,6,5,4,9,7,8,7,6,5,4
                            กลุ่มที่ 2    9,6,6,7,9,3,8,10,9,7,6,5,4,9,9,8,7,6,5,9
                            พิสัยกลุ่มที่ 1     =   10 – 3      =    7
                            พิสัยกลุ่มที่ 2     =   10 – 3      =    7
         การใช้พิสัย
         ค่าพิสัยของข้อมูลทั้งสองกลุ่มมีค่าเท่ากัน  คือ 7  แต่การกระจายของข้อมูลที่เหลือในแต่ละกลุ่มไม่เหมือนกันดังนั้นนิยม
ใช้พิสัยในกรณีที่ต้องการดูการกระจายของข้อมูลอย่างรวดเร็ว หรือต้องการจะจัดทำตารางแจกแจงความถี่เท่านั้น
         ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
         เป็นการวัดการกระจายที่ดี และใช้กันมากที่สุด มีประโยชน์ในการที่จะอนุมานค่าบางอย่างของข้อมูลแต่ละตัวจาก
ค่าเฉลี่ยมีสูตรพื้นฐานในการคำนวณดังนี้
        
         ตัวอย่าง    คะแนนจากการสอบภาษาอังกฤษ 5 คน ได้คะแนนดังนี้  3   5   9   10   12 
                            จงหาความเบี่ยงเบนมาตรฐานของคะแนนชุดนี้
                          
                          
                            
           ดังนั้นส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เท่ากับ  3.31 คะแนน
           การใช้ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน 
          1.  ใช้บอกสภาพการสอบของกลุ่มควบคู่กับค่าเฉลี่ย
          2.  ใช้หาค่าความแปรปรวน
          ความแปรปรวน  คือค่าเฉลี่ยของกำลังสองของผลต่างระหว่างค่าของข้อมูลแต่ละตัว
 กับค่าเฉลี่ย  หรือ ความแปรปรวนคือ  กำลังสองของส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานสูตรพื้นฐานในการคำนวณมีดังนี้
                           
                          
                          
          ดังนั้นส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เท่ากับ   10.95  คะแนน
          สรุปการเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างข้อมูล 2 กลุ่ม
         
          เมื่อ    C.V.    คือ    สัมประสิทธิ์แห่งการกระจาย
                        S     คือ     ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
                       คือ    ค่าเฉลี่ย