2. |
อาคารประกอบ หมายถึง อาคารอื่น ๆ ที่ใช้ในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ของ |
นักเรียน ซึ่งประกอบด้วย |
|
2.1ห้องพยาบาล ควรอยู่ชั้นล่างของอาคารเรียน ถ้าเป็นโรงเรียนขนาดใหญ่อาจมี |
| อาคารพยาบาลโดยเฉพาะหนึ่งหลัง โดยตั้งให้ไกลจากเสียงรบกวน เช่น สนามกีฬา |
| โรงอาหารภายในห้องพยาบาลควรแบ่งพื้นที่ให้เป็นสัดส่วนโดยใช้ฉากหรือตู้กั้น มีเตียง |
| พักผู้ป่วยพอเหมาะกับจำนวนนักเรียน และอุปกรณ์ในการปฐมพยาบาลให้พร้อม |
เช่น ยาเวชภัณฑ์ เครื่องชั่งน้ำหนักเครื่องวัดความดัน เครื่องวัดอุณหภูมิของร่างกาย |
| เครื่องวัดส่วนสูง เครื่องวัดการได้ยิน เป็นต้นการจัดแบ่งห้องพยาบาลอาจแบ่งได้ |
| 2 ส่วน และมีห้องน้ำอยู่ภายในห้อง ส่วนที่ 1 เป็นที่วางตู้เวชภัณฑ์ และอุปกรณ์ต่าง ๆ |
| เพื่อรับการตรวจรักษา อาจจัดโต๊ะทำแผลเล็ก ๆ น้อย ๆ และอ่างล้างมือไว้สำหรับใช่งาน |
| ส่วนที่ 2 เป็นเตียงสำหรับคนไข้หรือจัดโต๊ะเก้าอี้สำหรับแพทย์ใช้ตรวจนักเรียน |
| |
ภายในห้องพยาบาลควรได้รับแสงสว่างอย่างเพียงพอ มีหน้าต่าง หรือช่องลม |
| ช่วยให้อากาศหมุนเวียนได้ดี และมีการรักษาความสะอาดอยู่เสมอ ซึ่งควรมีผู้ดูแล |
| รับผิดชอบในการใช้อุปกรณ์และให้ยาอย่างถูกต้องปลอดภัยอาจเป็นพยาบาลหรือ |
| ครูสุขศึกษาก็ได้ |
| |
2.2 โรงอาหาร เป็นอาคารที่มีความสำคัญของโรงเรียน เพราะนักเรียนใช้เป็น |
| สถานที่รับประทานอาหารให้เป็นสัดส่วน ถูกสุขลักษณะ สะดวกต่อการควบคุมเรื่อง |
| ความสะอาด และการสุขาภิบาลอาหาร ลักษณะของโรงอาหารที่ดีควรมีแสงสว่างและ |
| การถ่ายเทอากาศที่เพียงพอ ซึ่งอาจใช้พัดลมช่วยในการหมุนเวียนอากาศ ภายใน |
| โรงอาหารต้องจัดให้เป็นระเบียบเรียบร้อยและปลอดภัย ด้วยการจัดโต๊ะอาหารและที่นั่ง |
| เพียงพอกับจำนวนนักเรียนพื้นที่ที่เหมาะสมคือจำนวนนักเรียน 1 คน ควรมีพื้นที่เฉลี่ย |
| 1 ตารางเมตร มีน้ำดื่มสะอาดพร้อมอุปกรณ์อำนวยความสะดวก เช่น ถัง ก๊อกน้ำ |
| และล้างภาชนะที่ใช้ในการรับประทานอาหาร จัดที่รองรับเศษอาหารให้ถูกสุขลักษณะ |
| และเพียงพอ มีการควบคุมเรื่องความสะอาดของการปรุงอาหาร และภาชนะที่ใส่อาหาร |
| มีเคาร์เตอร์สำหรับจ่ายอาหาร และใช้ลวดตาข่ายกั้นเป็นบริเวณเพื่อป้องกันแมลงวัน |
| หรือสัตว์ต่าง ๆ เช่น สุนัข แมว เข้าไปรบกวน |
| |
2.3 โรงครัว เป็นสถานที่สำคัญที่ใช้ประกอบอาหารให้สะอาดถูกอนามัยที่ตั้ง |
| ของโรง ครัวควรห่างจากสิ่งโสโครก กองขยะหรือสิ่งปฏิกูลต่าง ๆ พื้นห้องเป็นวัสดุทน |
| ไฟทึบเรียบและทำความสะอาดง่าย มีตาข่ายที่ประตูหน้าต่างเพื่อป้องกันแมลงวันและ |
| หนูมีแสงสว่างเพียงพอ เพื่อความสะอาดในการปรุงอาหารและป้องกันอุบัติเหตุระบบ |
| การถ่ายเทอากาศดี เพราะการปรุงอาหารจะมีความร้อนและกลิ่น ดังนั้น การตั้งเตาไฟ |
| จึงควรให้มีความสูงพอเหมาะกับการยืนปรุงและมีปล่องไฟดูดควันหรือกลิ่นอาหาร |
| ออกจากโรงครัว จัดถังขยะรับเศษอาหารและขยะมูลฝอยต่าง ๆ ซึ่งทำความสะอาดง่าย |
| มีฝาปิดมิดชิดและไม่รั่ว มีรางระบายน้ำอย่างดี เพื่อไม่ให้เศษอาหารตกค้างและบูดเน่า |
| ส่งกลิ่นเหม็น รวมทั้งอาจเป็นแหล่งเพาะพันธุ์แมลงวันหรือเชื้อโรคต่าง ๆมีตู้เก็บอาหาร |
| ทีปรุงสำเร็จซึ่งควรโปร่งและป้องกันแมลงวัน แมลงสาบหรือสัตว์อื่น ๆ ได้ ภาชนะที่ |
| ใส่อาหารและอุปกรณ์สำหรับประกอบอาหารไม่ควรวางบนพื้นครัว เมื่อล้างแล้วผึ่งแดด |
| หรือปล่อยให้แห้งและเก็บไว้ในที่สะอาด มีน้ำสะอาดและเพียงพอสำหรับปรุงอาหาร |
| และล้างภาชนะ หรือทำความสะอาดอื่น ๆ |
| |
2.4 ห้องพลศึกษา เป็นห้องที่ใช้สำหรับจัดเก็บอุปกรณ์และทำกิจกรรมทาง |
| พลศึกษาซึ่งควรคำนึงถึงเรื่องความปลอดภัยเพราะอาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่ายโดยจัดวาง |
| สิ่งของให้เป็นระเบียบไม่กีดขวางพื้นที่สำหรับเรียนกิจกรรม พื้นห้องควรทำด้วยวัสดุที่ |
| รองเท้าเกาะยึดได้ดี ควรตีเส้นขอบสนามให้ห่างจากฝาผนังพอสมควร และให้ส่วนของ |
| วัสดุที่ติดฝาห้องยื่นออกมาน้อยที่สุด |
| |
2.5 ห้องน้ำห้อมส้วม เป็นสถานที่สำคัญที่โรงเรียนต้องจัดให้เพียงพอกับจำนวน |
| นักเรียน ถ้ามีนักเรียนชายมากอาจจัดที่ปัสสาวะให้ด้วยโดยแยกส้วมนักเรียนชายและ |
| นักเรียนหญิงไว้คนละแห่ง มีการรักษาความสะอาดอย่างดีเพราะส้วมเป็นแหล่งที่ทำให้ |
| เกิดกลิ่นเหม็นรบกวนและแพร่กระจายเชื้อโรค รวมทั้งเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของแมลง |
| นำโรคต่าง ๆหลักของการสร้างส้วมควรตั้งในทำเลที่มีอากาศถ่ายเทได้ดี มีท่อระบาย |
| แก๊สภายในส้วมขึ้นสู่อากาศไม่อับทึบ มีแสงสว่างเพียงพอ สะดวกในการใช้และรักษา |
| ความสะอาด ไม่ชื้น ที่เก็บอุจจาระมิดชิดป้องกันแมลงวันและสัตว์ได้ดี และมีอ่างล้างมือ |
| ควรมีประกาศห้ามทิ้งสิ่งใด ๆ ลงในส้วมเพื่อป้องกันส้วมเต็ม เกณฑ์ในการคำนวณ |
| จำนวนส้วมและมีปัสสาวะที่เหมาะสมคือ 3 ที่ต่อนักเรียน 100 คนแรกและเพิ่มส้วม 1 |
| ที่ต่อจำนวนนักเรียนที่เพิ่มขึ้น 60 – 100 คน สำหรับนักเรียนชายในระดับประถม |
| และมัธยม ส่วนนักเรียนหญิง 100 คนแรกควรมีส้วม 3 ที่และเพิ่มขึ้นอีก 1 ที่เมื่อ |
| มีนักเรียนเพิ่มขึ้นอีก 30 – 50 คนสำหรับนักเรียนระดับประถมและมัธยมตามลำดับ |
3. |
อุปกรณ์และเครื่องมือเครื่องใช้ในห้องเรียน ภายในห้องเรียนจำเป็นต้องมี |
| อุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อใช้ในกิจกรรมการเรียนการสอน ซึ่งต้องจัดให้ถูกสุขลักษณะ |
| และใช้ได้สะดวก ประกอบด้วย |
|
3.1 โต๊ะครู ใช้สำหรับวางสมุด หนังสือ อุปกรณ์ ประกอบการสอนต่าง ๆ อาจตั้ง |
| ด้านซ้ายหรือขวาของห้องเรียน เพื่อความสะดวกในการใช้กระดานมากกว่าวางกลาง |
| หน้ากระดานชอล์ก |
| |
3.2 โต๊ะเรียนและม้านั่ง มีความสำคัญต่อการเรียนรู้ของนักเรียน ซึ่งเป็นวัยที่ |
| กำลังเจริญเติบโตทั้งทางร่างกายและจิตใจเพราะถ้าโต๊ะเรียนกับม้านั่งไม่ได้สัดส่วน |
| จะทำให้เสียบุคลิกหรือร่างกายผิดส่วนไป โดยทั่วไปโต๊ะเรียนควรมีความกว้าง 1 ศอก |
| ยาว 2 ศอกของผู้นั่งหรือมีพื้นที่ไม่น้อยกว่า 35 X 70 ตารางเซนติเมตร ฝาโต๊ะควรมี |
| ความลาดประมาณ 15 องศา และระดับล่างของฝาโต๊ะควรมีช่องว่างหน้าตักให้ผู้นั่ง |
| เข้าออกสะดวก ส่วนม้านั่ง ควรมีความสูงเท่ากับท่อนขาส่วนล่างของนักเรียน เมื่อวาง |
| ฝ่าเท้าราบกับพื้นโดยหัวเข่าเป็นมุมฉากได้ ความกว้างของที่นั่งควรมีขนาดสองในสาม |
| ของความยาวของขาผู้นั่ง พื้นเป็นแอ่งดีกว่าพื้นราบ พนักพิงไม่ควรสูงกว่าสะบักส่วน |
| ล่างพนักพิงไม่ทึบ ควรปล่อยช่องว่างให้นั่งสบาย กองสุขาภิบาลกรมอนามัย ได้กำหนด |
| ขนาดโต๊ะเรียนและม้านั่งให้เหมาะสมกับนักเรียนที่มีรูปร่างแตกต่างรวม 5 ขนาด |
| |
|
|
| |
|
| การจัดโต๊ะเรียนและม้านั่งให้ถูกสุขลักษณะควรใช้โต๊ะเดี่ยวมากกว่าโต๊ะหมู่ มีความ |
| สะอาด มั่นคง แข็งแรง จัดโต๊ะให้ได้แสงสว่างเหมาะสม มีช่องว่างระหว่างแถวไม่ต่ำกว่า |
| 45 เซนติเมตร เพื่อให้ลุกนั่งได้สะดวก และครูสามารถเดินตามโต๊ะนักเรียนได้ไม้ควร |
| ตรึงโต๊ะและม้านั่งติดอยู่กับที่เพราะไม่สะดวกในการจัดทำกิจกรรมและโยกย้าย |
| |
3.3 กระดานชอล์ก มักทำด้วยกระดานไม้อัดทาสีเขียว เพื่อช่วยให้นักเรียนรู้สึก |
| เย็นตาและกล้ามเนื้อไม่ต้องทำงานมากจากการเพ่งมองสีขาวกับสีเขียว การติดตั้ง |
| กระดานชอล์กควรติดกับฝาผนังห้องเรียนในระดับที่สูงพอที่นักเรียนแถวหน้าห่างจาก |
| กระดานไม่น้อยกว่า 2 เมตร และแถวหลังห่างไม่เกิน 9 – 10 เมตร กระดานชอล์กควร |
| มีขอบหรือกรอบไม้ทาสีขาวหรือรางไม้ติดไว้ขอบล่างสำหรับรองรับผงชอล์ก สีที่ใช้ |
| ทาควรเป็นสีด้าน หรือมีการสะท้อนไม่เกินร้อยละ 20 เพื่อไม่ให้แสงชอนนัยน์ตา และ |
| ช่วยในการมองให้ชัดเจนขึ้น ควรมีการซ่อมแซมทาสีเพื่อให้เขียนได้ชัดเจนและ |
| ทำความสะอาดเป็นระยะ ๆ สำหรับแปรงลบกระดานควรมีไว้ประจำและทำความสะอาด |
| อยู่เสมอ |
| |
3.4 สนามกีฬา เป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องมีในโรงเรียนเพื่อให้นักเรียนได้ใช้เป็นที่ |
| ออกกำลังกายเพื่อช่วยส่งเสริมสุขภาพให้แข็งแรง การจัดแบ่งพื้นที่สนามควรมีพื้นที่ |
| อัตราเฉลี่ยไม่ต่ำกว่าครึ่งหนึ่งของบริเวณโรงเรียน ถ้าเป็นสนามฟุตบอล ควรอยู่ด้าน |
| หน้า ควรอยู่ด้านหน้าของโรงเรียน ทางทิศเหนือหรือทิศใต้ เพื่อไม่ให้แดดชอนตา |
| นักเรียนขณะเล่นกีฬา ส่วนสนามกีฬาเล็กหรือสนามบางประเภท เช่น สนามเด็กเล่น |
| ควรจัดอยู่ด้านข้างหรือด้านหลังของโรงเรียน พื้นสนามควรปรับให้เรียบไม่เป็นหลุม |
| บ่อเพื่อป้องกันอุบัติเหตุ พลัดตกหกล้ม รวมทั้งมีระบบการระบายน้ำที่ดี ปลูกและบำรุง |
| หญ้าอย่าง สวยงาม ริมของสนามควรปลูกต้นไม้ใบทึบเพื่อกันแดด และเป็นที่ร่ม |
| เงาของนักเรียน รวมทั้งช่วยป้องกันเสียงรบกวนได้ระดับหนึ่ง ควรจัดม้านั่งและมีถัง |
| รองรับขยะมูลฝอยเป็นระยะ ๆ |
4. |
การถ่ายเทอากาศและแสงสว่าง มีส่วนสำคัญในการช่วยสร้างเสริมหรือบั่น |
| ทอนการเรียนการสอนโดยเฉพาะในห้องเรียน เพราะถ้าการถ่ายเทอากาศใน |
| ห้องไม่ดีพอเกิดความอบอ้าว จะทำให้นักเรียนง่วงเหงาหาวนอน ปวดศีรษะ หรือมึนซึม |
| จึงควรมีประตูหน้าต่างให้เพียงพอโดยมีเนื้อที่ของช่วงประตู หน้าต่างไม่น้อยกว่า |
| ร้อยละ 20 ของพื้นที่ห้องทั้งหมด รอบห้องเรียนควรมีช่องลมปิดด้วยไม้ตีเป็นลูกกรง |
| และมีชายคาคลุมกันฝนสาดเข้าได้ บริเวณโดยรอบห้องเรียนภายในระยะ 8 เมตร |
| ไม่ควรปลูกต้นไม้ใหญ่ เพื่อไมให้ขัดขวางการระบายอากาศและช่วยให้หลังคาไม่ |
| สกปรกชำรุดได้ง่าย |
| |
สำหรับแสงสว่างที่เหมาะสมกับสายตา ควรส่องเข้าทางซ้ายมือของนักเรียน ถ้าแสง |
| สว่างจากธรรมชาติไม่เพียงพอควรหาหลอดไฟฟ้ามาเพิ่ม ซึ่งต้องส่องสม่ำเสมอไม่ใช่ |
| ่แสงกระพริบและใช้การทาสีภายในห้องช่วยการสะท้อนแสงในห้องเรียนประกอบซึ่งสี |
| ต่าง ๆ จะให้กำลังสะท้อนแสงแตกต่างกันออกไป |
| |
|
| |
5. |
น้ำดื่ม น้ำใช้ และการระบายน้ำในบริเวณโรงเรียน น้ำเป็นสิ่งจำเป็น |
| สำหรับการดำรงชีวิต โรงเรียนจึงต้องจัดบริการน้ำดื่มน้ำใช้ให้นักเรียน ซึ่งต้องเป็นน้ำ |
| สะอาดปลอดภัยปราศจากเชื้อโรค และมีจำนวนเพียงพอโดยอาจคำนวณในเกณฑ์ 3–4 |
| ลิตรต่อคนต่อวัน โรงเรียนที่ตั้งในเขตการประปา อาจจัดตู้น้ำเย็น อ่างน้ำพุ หรือใช้ |
| เครื่องกรองน้ำเพื่อให้บริการน้ำดื่ม เพราะน้ำประปา อาจจัดตู้น้ำเย็น อ่างน้ำพุหรือใช้ |
| น้ำเพื่อให้บริการน้ำดื่ม เพราะน้ำประปา จะผ่านการกำจัดเชื้อโรค ความขุ่นและความ |
| เป็นกรดด่างมากแล้ว ถ้าโรงเรียนจัดน้ำฝนให้บริการเป็นน้ำดื่มควรระมัดระวังเรื่อง |
| ความสะอาด ซึ่งอาจเก็บในแท็งก์น้ำ หรือทำถังเก็บน้ำฝนมีฝาปิดมิดชิดและทำความ |
| สะอาดอย่างน้อยปีละครั้ง และเริ่มรองน้ำฝนหลังจากที่ฝนตกหลายครั้ง เพื่อให้น้ำฝน |
| ชะล้างสิ่งสกปรกบนหลังคาก่อน ถ้าเป็นน้ำบ่อควรตั้งให้ห่างจากแหล่งน้ำโสโครก |
| อย่างน้อย 30 เมตร มีขอบบ่อกั้นเพื่อป้องกันดินพัง ขอบบ่อต้องสูงจากพื้นดินไม่น้อย |
| กว่า 50 เซนติเมตร ทำลานซีเมนต์รอบปากบ่อ มีทางระบายน้ำ และมีฝาปิดครอบ |
| ไม่ให้เชื้อโรคหรือฝุ่นละอองตกลงในบ่อโดยติดตั้งเครื่องสูบน้ำแทนการใช้ถังผูกเชือก |
| หย่อนตักในน้ำและต้มน้ำให้เดือดประมาณ 5 นาที ก่อนนำไปดื่ม ส่วนอ่างน้ำพุแล |
| ะอ่างล้างมือควรแยกไว้ต่างหาก และติดตั้งไว้ให้เหมาะสมกับส่วนสูงของนักเรียน |
| อ่างน้ำพุและอ่างล้างมือควรทำจากวัสดุไม่อุ้มน้ำ ขัดล้างและทำความสะอาดได้ง่าย |
| จำนวนอ่างล้างมือควรมีอย่างน้อย 1 ทีต่อจำนวนนักเรียน 50 คน หรือก๊อกน้ำดื่มใช้ 1 |
| ก๊อกต่อนักเรียน 50 คน เพิ่มอีก 1 ก๊อก สำหรับนักเรียนที่เกิน 50 คน แต่ไม่ถึง |
| 100 คน |
| |
การระบายน้ำในบริเวณโรงเรียน ควรทำรางหรือท่อน้ำทิ้งเพื่อไม่ให้น้ำท่วมขัง |
| ซึ่งอาจส่งกลิ่นเหม็น เป็นแหล่งเกิดเชื้อโรค และเป็นที่เพาะพันธุ์ยุง แมลงวัน และ |
| แมลงสาบ การวางแนวระบายน้ำควรแบ่งออกเป็นทาง ๆ เพื่อแบ่งปริมาณน้ำให้ไหลเป็น |
| หลายทาง น้ำโสโครกจากห้องน้ำ ห้องส้วม ควรจัดทำโดยใช้การต่อท่อลงถังเกรอะ |
| บ่อซึมแยกต่างหาก |
6. |
การกำจัดขยะมูลฝอย ขยะมูลฝอยเป็นบ่อเกิดของเหตุรำคาญต่าง ๆ และ |
| เป็นแหล่งเพาะพันธุ์แมลงวัน หรือเป็นที่อยู่อาศัยของหนู และสัตว์อื่น ๆ ขยะมูลฝอย |
| ในโรงเรียนส่วนมากมักเป็นเศษกระดาษ เศษอาหาร และวัสดุเหลือใช้ต่าง ๆ ห้อง |
| เรียนทุกห้องจึงควรมีตะกร้าสำหรับใส่เศษกระดาษขยะมูลฝอย และนำไปเททิ้งทุกวัน |
| สำหรับขยะมูลฝอย เปียกหรือเศษอาหารควรจัดภาชนะรองรับให้เพียงพอและทิ้งใน |
| หลุมที่ขุดไว้ เมื่อเททิ้งทุกครั้งควรเอาดินหรือทรายเทกลบให้หนาประมาณ 20 ซม. |
| เพื่อป้องกันกลิ่นเหม็นและสัตว์ไปคุ้ยเขี่ย ถ้าโรงเรียนตั้งอยู่เขตเทศบาลที่มีการกำจัด |
| ขยะมูลฝอยควรนำไปเทรวมในภาชนะที่เจ้าหน้าที่ตั้งไวเป็นประจำทุกวัน โรงเรียนควร |
| จัดหาภาชนะสำหรับทิ้งขยะมูลฝอย ตั้งไว้ตามที่ต่าง ๆ ซึ่งควรมีฝาปิดและทำความสะอาด |
| ได้ง่าย |
7. |
การป้องกันโรคติดต่อ โรงเรียนควรตรวจตราและสังเกตนักเรียน โดยจัดทำบันทึก |
| ประวัติสุขภาพของนักเรียนเพื่อป้องกันและเฝ้าระวังโรค ถ้าพบว่านักเรียนเป็นโรค |
| ติดต่อควรอนุญาตให้นักเรียนพักการเรียนชั่วคราวจนกว่าจะหายเป็นปกติ |
| โรคที่เกิดขึ้นอาจติดต่อด้วยวิธีต่าง ๆ |
| |
| |
| |
|
8. |
สุขวิทยาส่วนบุคคล เป็นสิ่งที่โรงเรียนสอนให้นักเรียนรู้จักดูแลรักษาสุขภาพ |
| ต่าง ๆ เช่น การดูแลรักษาฟัน การออกกำลังกาย การรับประทานอาหาร ท่านั่งเรียน |
ที่เหมาะสมโดยครูเป็นบุคคลสำคัญในการอบรมสั่งสอนให้นักเรียนมีความรู้และทัศนคติ |
| ที่ดีในการรักษาสุขภาพของตัวเอง |
| |
องค์ประกอบต่าง ๆ ดังกล่าวเป็นสิ่งที่จำเป็นในการจัดการสุขาภิบาลโรงเรียน |
| ดังแผนภูมิ |
| |
|
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
